Συνέντευξη με την ομάδα των ‘St.A.Co.’ (19 Μαρτίου 2018)
1. Ποια είναι η άποψή σας για τη Street Art; Πώς και γιατί δημιουργήθηκε μία οργάνωση ατόμων που μεριμνά για τη συντήρηση τοιχογραφιών στην Αθήνα;
«Σαν συντηρητές πιστεύουμε ότι η Street Art είναι η αποτύπωση της ζωντανής ιστορίας της πόλης και των ανθρώπων. Ουσιαστικά, η βιογραφία της σύγχρονης ζωής αποτυπωμένη στους τοίχους με διάφορους τρόπους. Οπότε εμείς, σαν συντηρητές έργων τέχνης, σαν St.A.Co., πιστεύουμε ότι έχουμε καθήκον να παρατείνουμε για λίγο τη ζωή αυτών των έργων τέχνης, που δεν είναι πάντα έργα τέχνης. Υπάρχουν και ορισμένες μαρτυρίες, συνθήματα, Graffiti, που μπορεί να μην έχουν καλλιτεχνική, αισθητική αξία. Μπορεί να έχουν ιστορική αξία, κάτι να δείχνουν για την εποχή μας, για τον καλλιτέχνη που τα δημιούργησε.
Η St.A.Co. είναι μια ομάδα που αποτελείται από συντηρητές έργων τέχνης που είτε είναι φοιτητές, είτε είναι απόφοιτοι. Δημιουργήθηκε το 2012 με αφορμή ένα εργαστήριο στο ΤΕΙ Αθήνας, τις «Μεικτές Τεχνικές», από την κυρία Χατζιδάκη (που είναι υπεύθυνη καθηγήτρια Εφαρμογών) και μια ομάδα φοιτητών που «έριξαν» την ιδέα και η κυρία Χατζιδάκη δέχτηκε. Έτσι δημιουργήθηκε η ομάδα – να βγαίνουν, να παρατηρούν τα έργα τέχνης στους δρόμους, τις φθορές τους – και ουσιαστικά από τότε μέχρι σήμερα υπάρχει μια εξέλιξη στην ομάδα. Προσπαθούμε και εμείς να οργανωθούμε και να έχουμε ίσως ένα αρχείο που να καταγράφονται οι συντηρήσεις που έχουν γίνει, τα έργα, οι περιοχές».
2. Υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα σημεία της περιοχής της Αθήνας που κατοικείτε που σας έχουν τραβήξει την προσοχή σας;
«Δραστηριοποιούμαστε, κυρίως, στην Αθήνα. Βέβαια, κάποια μέλη μας είναι και στην επαρχία ή και στο Bristol ένας μέλος των St.A.Co. που έχει εγκατασταθεί εκεί και συντηρεί. Αλλά γενικά εμείς δραστηριοποιούμαστε σε περιοχές όπως του Ψυρρή, η Πλάκα, το Μεταξουργείο, τα Εξάρχεια. Εκεί είναι συγκεντρωμένα τα περισσότερα έργα. Τώρα και στα προάστια υπάρχουν κάποια ή και στον Πειραιά. Νομίζω έχει και στο λιμάνι αρκετά. Και του ‘ΙΝΟ’ έχει κάποιο πάνω στο λιμάνι. Ναι, ίσως επειδή βρίσκουν επιφάνειες εκεί που προσφέρονται για street art έχουν κάνει.
Ένα μεγάλο έργο ας πούμε που είχαμε αναλάβει πρόσφατα είναι η κουκουβάγια του WD, η οποία έγινε στο Μεταξουργείο, στα πλαίσια του φεστιβάλ «Το μικρό Παρίσι των Αθηνών» και βανδαλίστηκε λίγους μήνες αργότερα. Και το εντυπωσιακό εδώ είναι ότι ουσιαστικά ο ίδιος ο ‘WD’ μίλησε στον υπεύθυνο του φεστιβάλ για την ομάδα των St.A.Co. και μας πρότεινε να το συντηρήσουμε και έτσι έγινε η συνεργασία. Από το φεστιβάλ μας παραχώρησαν ένα μικρό χώρο για να έχουμε τα εργαλεία μας, τις σκάλες, όλα τα σχετικά, τον εξοπλισμό μας. Και ουσιαστικά με αυτό ασχοληθήκαμε την χρονιά που μας πέρασε. Δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα, αλλά έχει τελειώσει σχεδόν ο καθαρισμός.
Στην ομάδα είμαστε περίπου 10 μέλη σταθερά, στον πυρήνα της, αλλά έχουμε και φίλους, οι οποίοι μπορούν να έρχονται σε βόλτες ή στα κοινωνικά δίκτυα να μοιράζονται φωτογραφίες, να μας ζητάνε συμβουλές για συντήρηση, να μας λένε «εδώ υπάρχει κάποια φθορά» ή «το τάδε έργο ας πούμε το «πάτησαν». Είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται στη Street Art, όταν πηγαίνει κάποιος άλλος καλλιτέχνης ή και όχι καλλιτέχνης και ζωγραφίζει από πάνω ή το «πατάει» ουσιαστικά, κάνει κάτι άλλο. Μερικές φορές μπορεί αυτό να είναι δημιουργικό και να συμπληρώσει το προηγούμενο και να δημιουργηθεί μία ιστορία. Άλλες φορές, μπορεί να είναι βανδαλισμός και να καταστραφεί το προηγούμενο.
Μπορεί κανείς να το καταλάβει καλύτερα αν σκεφτεί έναν άνθρωπο και την Ιατρική, τη θεραπεία. Όπως ένας άνθρωπος με τον καιρό αποκτά κάποια σημάδια από το χρόνο, από την συναναστροφή με τους ανθρώπους, από τις εμπειρίες του και όλα αυτά αποτυπώνονται στη ψυχή του, στο σώμα του, με έναν αντίστοιχο τρόπο αυτό συμβαίνει στα έργα τέχνης και ουσιαστικά οι συντηρητές έργων τέχνης είναι οι θεραπευτές των έργων τέχνης, γι’ αυτό είναι και το τσιρότο. Θεραπεύουν τα έργα τέχνης, σέβονται τα υλικά τους, την ιστορία τους, τα τραύματά τους και προσπαθούν να κατανοήσουν το ιστορικό τους και με βάση όλα αυτά να λειτουργήσουν ώστε να παρατείνουν τη ζωή τους και για το κοινωνικό σύνολο μετά. Έχουν να προσφέρουν στο κοινωνικό σύνολο μέσα από την συντήρηση».
3. Ποια είναι η διαδικασία της συντήρησης ενός έργου μικρής και μεγάλης κλίμακας;
«Όπως σας είπα πριν, τα έργα τέχνης προσομοιάζουν με τους ανθρώπους, στην ιστορία τους, στα τραύματά τους, στην παθολογία τους, όλα. Επομένως, η διαδικασία συντήρησης δεν θα μπορούσε να είναι τυποποιημένη. Όπως σε κάθε άνθρωπο, όταν πηγαίνει στο γιατρό, έχει διαφορετική συνταγή, τον εξετάζει αρχικά. Οπότε έτσι κάνουμε και στα έργα τέχνης του δρόμου. Πραγματοποιούμε τεχνική εξέταση, τεκμηρίωση. Ανάλογα με τις ανάγκες που έχει κάθε φορά επιλέγουμε και τη θεραπεία. Και τις ανάγκες και τα διαθέσιμα μέσα που έχουμε, βέβαια, και τις ανθρώπινες δυνατότητες. Γιατί η τέχνη του δρόμου γενικά έχει αρκετά προβλήματα να αντιμετωπίσει, επειδή είναι ελεύθερη, εκτεθειμένη στο περιβάλλον. Έχει και τις καιρικές συνθήκες και τον ανθρώπινο παράγοντα της φθοράς. Επομένως, ουσιαστικά, δεν κάνουμε κάτι διαφορετικό από αυτό που θα κάναμε στο εργαστήριο. Κάνουμε ό,τι θα κάναμε στο εργαστήριο συντήρησης έργων τέχνης, αλλά με τα προβλήματα και τις λύσεις που σκεφτόμαστε για έναν εξωτερικό χώρο».
4. Ποιες άλλες πρωτοβουλίες έχετε υλοποιήσει μέχρι στιγμής σχετικά με τη Street Art, πότε υλοποιήθηκαν και συνεργατικά με ποιους (συμπεριλαμβανομένων και των ονομάτων των καλλιτεχνών);
«Έχουμε κάνει αρκετά πράγματα με φορείς. Έχουμε συνεργαστεί με σχολεία και κάνουμε κατά καιρούς εκπαιδευτικά προγράμματα, όπου μιλάμε, ενημερώνουμε τα παιδιά σχετικά με την Street Art. Σε ένα σχολείο κάναμε μαζί τους έργο μέσα στο σχολείο, ζωγραφίσαμε. Χωρίς να έχουμε κάποιο εξωτερικό συνεργάτη. Άλλο project που κάναμε πέρυσι σε συνεργασία με τους οδηγούς, προσκόπους.
Γενικά, κάνουμε και Street Art tours κατά καιρούς και έρχονται φίλοι μας και τους ξεναγούμε και συζητάμε μαζί τους. Ένα άλλο project είναι σε ένα σχολείο της Νίκαιας, σε ένα έργο του ‘WD’ που βανδαλίστηκε. Οπότε, σε συνεργασία με τον Διευθυντή του σχολείου, καθάρισαν αυτόν το βανδαλισμό που είχε υποστεί. Αργότερα, πραγματοποιήσαμε μία συζήτηση που άνοιξε μεταξύ διαφορετικών πεδίων, όπως αρχαιολόγων, καλλιτεχνών και συντηρητών, μια ανοιχτή συζήτηση, δημόσια, ένας διάλογος για το πως βλέπει ο καθένας από τη σκοπιά του τη Street Art, οι αρχαιολόγοι, οι συντηρητές και οι καλλιτέχνες. Αυτό είχε γίνει στον Σύλλογο Αρχαιολόγων το 2015, νομίζω. Συνεργαζόμαστε με φορείς όπως σχολεία, οργανώσεις, όπως ας πούμε οι οδηγοί. Όταν έχουμε κάποιο λόγο να συμμετέχουμε σε δράσεις και να διαδώσουμε, να γνωστοποιήσουμε τη Street Art στο κοινωνικό σύνολο, το κάνουμε».
5. Γενικότερα ποια πιστεύετε ότι είναι η συμβολή της Street Art στα σχολεία;
«Σαν St.A.Co. συγκεκριμένα για να διερευνήσουμε τι υπάρχει από τέχνη στα σχολεία, δεν έχουμε κάνει κάποια έρευνα οργανωμένη. Αλλά η άποψή μας, φαντάζομαι και των άλλων μελών, ότι η τέχνη γενικά καλυτερεύει, πως να το πω, μας φέρνει πιο κοντά με τον καλό μας εαυτό. Πόσο μάλλον στα σχολεία. Θέλουμε την καλή τέχνη στους δρόμους, επομένως, τη θέλουμε και στα σχολεία, δεν υπάρχει κάτι διαφορετικό. Μαθαίνουν να σέβονται το περιβάλλον τους, το συμμαθητή τους, τον κόπο που τα ίδια έκαναν. Προσωπικά πιστεύω ότι όταν δίνεις χώρο και τα μέσα στα παιδιά να εκφραστούν το πιο πιθανό είναι ότι θα μάθουν να εκφράζονται όμορφα».
6. Ποια είναι η γνώμη σας για τη συμβολή της Street Art ως προς το χαρακτήρα που προσδίδει σε μια περιοχή / γειτονιά όπου υπάρχουν σχολεία; (ανάπλαση, υποβάθμιση κ.λπ.)
«Είτε υπάρχουν σχολεία, είτε δεν υπάρχουν, η Street Art, όπως σας είπα και σε προηγούμενη ερώτηση, είναι ουσιαστικά η αποτύπωση μιας ιστορίας, της βιογραφίας της πόλης. Οι τοίχοι και τα δομικά στοιχεία ουσιαστικά είναι ένας καμβάς. Δεν το λέω εγώ, το λένε πολλοί άνθρωποι που ασχολούνται με την Street Art, σε συνεντεύξεις και ιστορικοί τέχνης, ότι οι τοίχοι, ο εξωτερικός χώρος είναι ένας καμβάς. Λοιπόν, οι καλλιτέχνες, οι graffitαδες, οι writers, τελοσπάντων οι άνθρωποι που εκφράζονται στους τοίχους αφήνουν το αποτύπωμά τους, αφήνουν ίχνη.
Επομένως, σε κάθε περιοχή δημιουργούνται διαφορετικοί διάλογοι, ανάλογα με την ατμόσφαιρα που έχει μια περιοχή, την ιστορία της, την αρχιτεκτονική της, το πως είναι τα κτίρια, το πως τα αξιοποιούν οι καλλιτέχνες, τους διαλόγους που δημιουργούν μεταξύ τους, με την περιοχή, την αποδοχή που έχουν ή που δεν έχουν από τους κατοίκους.
Γενικά, πιστεύω ότι όταν δημιουργείται ένα καλό έργο τέχνης και οι κάτοικοι το αναγνωρίζουν και το επιβραβεύουν αυτό και στην Κουκουβάγια το ζήσαμε πολύ έντονα. Όταν βανδαλίστηκε και βρισκόμασταν στην περιοχή για να συντηρήσουμε, περνούσαν άνθρωποι, κάτοικοι της περιοχής ή και απλοί περαστικοί και άλλοι ήταν θυμωμένοι που βανδαλίστηκε. Μας ρωτούσαν με αγωνία: «Το βάφετε; Ή το καθαρίζετε;» και δεν ήξεραν ότι είμαστε συντηρητές αρχικά, οπότε τους εξηγούσαμε ότι εμείς το καθαρίζουμε, ότι θέλουμε να το φροντίσουμε. Ή περνούσαν παιδάκια με μαμάδες και το κοιτούσαν.
Γενικά, νιώσαμε ότι η γειτονιά είχε κερδίσει πολλά από αυτό το έργο τέχνης και ότι ήταν μια πληγή μετά ο βανδαλισμός που έγινε, το πήραν κάπως προσωπικά. Υπήρχε μια στενοχώρια και υπήρχε και μία, πώς να το πω, γαλήνη, όταν τους λέγαμε ότι εμείς ήμασταν εκεί για να το φροντίσουμε, και μία χαρά. Οπότε νομίζω ότι αυτό δείχνει το πόσο σημαντικό είναι ένα έργο τέχνης για μια γειτονιά, για μια περιοχή, για ένα σχολείο, γενικά για την κοινότητα».
Links
‘St.a.Co’
Facebook: https://www.facebook.com/staco.street.art.conservators/