Α. Γραφολογικά πορτρέτα των έργων της Street Art μέσω φωτογραφιών
(καταγραφή στο κέντρο της Αθήνας)
της
Δρ. Ευδοξίας Ζ. Φασούλα, Δικαστική και Αναλυτική Γραφολόγος – Δικηγόρος, Διδάκτωρ Νομικής Πανεπιστημίου του Μονάχου
Η επιστήμη της Γραφολογίας και η Street Art
Η επιστήμη της γραφολογίας έχει στον θεματικό της πυρήνα την εξέταση κάθε γραφοκινητικής δραστηριότητας του ανθρώπου, από τη μουτζούρα του δίχρονου παιδιού μέχρι τα ενυπόγραφα έγγραφα των καθημερινών συναλλαγών κι από κει στα σκαριφήματα και τις χαράξεις κάθε είδους, ακόμα και αυτές σε ασυνήθεις συνθήκες, συμπεριλαμβανομένης της ζωγραφικής του δρόμου, των graffiti, tags, της επιτοίχιας συνθηματογραφίας κλπ.
Ο επιστημολογικός στόχος είναι εκείνος της ανίχνευσης μέσω της γραφολογικής ανάλυσης και κατά περίπτωση είτε της ταυτότητας είτε / και της προσωπικότητας, τουλάχιστον δομικών στοιχείων, του φυσικού χαράκτη. Άλλωστε, «η σύνδεση του γραφικού χαρακτήρα με την ιδιοσυγκρασία του προσώπου, με τις ψυχικές του λειτουργίες, είναι πλέον κοινά αποδεκτή, δικαστική δε ή μη, «η γραφολογία διατηρεί τον ψυχοδιαγνωστικό της χαρακτήρα και με την έννοια αυτή αποκτά κρίσιμη αποδεικτική αξία».
Η γραφολογική κατανόηση των εγγραφών σε τοίχο (συνθηματολογία, tags, graffiti, ζωγραφική του δρόμου) προϋποθέτει ένταξή τους στη ευρύτερη κατηγορία των χαράξεων σε ασυνήθεις ή ανώμαλες συνθήκες, λόγω της ιδιαιτερότητας της γραφικής επιφάνειας (τοίχος αντί του χαρτιού με έμφαση μάλιστα στις μεγάλες επιφάνειες), των ιδιαίτερων γραφικών μέσων (σπρέι, πινέλο, χοντρός μαρκαδόρος αντί του συνήθους στυλογράφου αλλά και mixed media) και ταυτόχρονα των ιδιαίτερων στάσεων του σώματος, που απαιτούνται για να ολοκληρωθεί το συγκεκριμένο αυτό είδος (ιχνο)γραφικής πράξης συχνότατα μάλιστα υπό όρους αυξημένης επικινδυνότητας (π.χ. μεγάλο ύψος / σκαλωσιές στην περίπτωση των murals).
Η γνώση των γραφοκινητικών φαινομένων, που συνδέονται με τους εξωγενείς / περιβαλλοντικούς παράγοντες καθώς και με τους ενδογενείς κατά την παραγωγή των επιτοίχιων εγγραφών, βοηθά στην κατανόηση του τρόπου αντίδρασης του υποκειμένου στην ασυνήθη συνθήκη χάραξης. Ταυτοχρόνως, παραμένει γεγονός, ότι ανεξάρτητα και παρά την παρουσία των εν λόγω επιδραστικών παραγόντων, επιβιώνει ένας πυρήνας γραφολογικών χαρακτηριστικών με ιδιαίτερη ταυτοποιητική / εξατομικευτική αξία. Τα χαρακτηριστικά αυτά εντοπίζονται ιδίως:
- Στον τρόπο διαχείρισης του γραφικού πεδίου και ιδίως στον βαθμό ανάπτυξης μέσα σε αυτόν και τη γραφική συμπεριφορά με βάση τον συμβολισμό του και τους λεγόμενους «παγκόσμιους νόμους της γραφής» με έμφαση στον εντονότερο αυθορμητισμό στο ληκτικό τμήμα της χάραξης.
- Στην αναλογία καμπύλης – γωνίας.
- Στην επαναλαμβανόμενη εμφάνιση μοτίβων, σχημάτων ή υφολογικών ιδιαιτεροτήτων κατά τη χάραξη.
- Στην προτίμηση σε συγκεκριμένο γραφικό μέσο ή / και σε συγκεκριμένα χρώματα.
- Στο γραφικό ρυθμό, ιδίως σε λεπτομέρειες αυτού, που παραμένουν σταθερές, ανεξαρτήτως της ιδιαίτερης συνθήκης χάραξης (π.χ. ταχείες γραμμές στα γεμίσματα).
- Στα υπολειμματικά της αριστεροχειρίας γραφικά χαρακτηριστικά, όπως ιδίως η αντίστροφη (σε σχέση με τη δεξιόχειρη χάραξη) φορά της γραφικής κίνησης και η έκταση προς τα αριστερά.
Καταλήγοντας, αν η εξατομίκευση, το Πρόσωπο, είναι ο τελικός γραφολογικός προορισμός ακόμα και στην περίπτωση των street εγγραφών, σταθερό είναι και το ζητούμενο πόσες και ποιες από αυτές και σε ποιο βαθμό, συνιστούν bussola ταυτοποιητικής, γραφολογικής αξίας. Με άλλα λόγια ποιες είναι οι κρίσιμες γραφολογικά λεπτομέρειες, που σε πείσμα του αστικού «θορύβου» και των ιδιαίτερων συνθηκών χάραξης στον τοίχο συνεχίζουν να κουβαλούν την ταυτότητα του φυσικού τους χαράκτη, φωτίζοντας ταυτόχρονα την προσωπικότητα αυτού.
A. Γραφολογικά πορτρέτα («φυγόκεντρα»)
‘ACHILLES’
Αδύνατο να προσπεράσει κανείς την υπερένταση στη «μολυβιά» του σπρέι του ‘Achilles’. Αυτή την πυρετώδη και διεισδυτική έκταση στον τοίχο, ως μία εξωστρεφής μεν δύναμη, η οποία, ωστόσο, σε ρουφά προς τα μέσα. Ως εκ τούτου μήνυμα και τρόπος εξόδου του συναγωνίζονται μεταξύ τους σαν ένα είδος mind game.
Αδιαμφισβήτητη γραφοκινητική ικανότητα, ενδεικτική στη ροή και την πλαστικότητα του ιχνογραφικού «νήματος» και στα γεμίσματα με αυτοπεποίθηση, δηλωτική απτικής απόλαυσης (ο ιχνογραφικός τρόπος καταδεικνύει υψηλού βαθμού ευχέρεια, ταχύτητα αλλά και σταθερότητα μαζί, στοιχεία έμπειρου χεριού).
Ο ‘Achilles’ αντλεί δύναμη απ’ τον εσωτερικό του κόσμο, νοούμενο όχι μόνο διανοητικά αλλά σωματικά, μπορεί και κυρίως σωματικά (σε αρκετές υπογραφές του παρατηρείται επιστροφή των αξόνων προς το σώμα, δηλ. με αριστερή κλίση), κατορθώνοντας μία θαυμαστή ζυγοστάθμιση. Αποτέλεσμα εξάσκησης και εμπειρίας, μεταξύ ρυθμικής αυτοπειθαρχίας και διαρκούς ανάγκης άντλησης και παραγωγής αισθησιακής συγκίνησης (η έντονη μορφολογική παραπομπή στην ιχνογραφία του ή και οι τετράγωνοι γραμματικοί χαρακτήρες εξισορροπούνται από την πλαστικότητα στον τρόπο χρήσης του σπρέι, έτσι ώστε η φόρμα να διαχέεται από ρυθμό).
Το ιδιόρρυθμο ζύγι είναι εμφανές και στο χρώμα, πρωτότυπα διαυγές (ενίοτε και ως φωτογραφικό αρνητικό) συνέχεται μοναδικά με το αστικό τοπίο, κυριαρχώντας σε αυτό, με τρόπο εγωκεντρικό μεν απολαυστικό δε.
Οι υπογραφές του μαρτυρούν συχνά τα κληροδοτήματα του graffiti, μετουσιωμένα ωστόσο σε μία προσωπική σφραγίδα, ιδιαίτερα εμφανή στην παραλληλία των αξόνων, η αυστηρότητα των οποίων κάμπτεται απ’ το χορταστικό, καθότι «πεινασμένο» για αισθητηριακή εμπειρία τελικό σίγμα με σαφείς εξωστρεφείς τάσεις, επικυριαρχίας στο street περιβάλλον.
‘Alone 98’
Μια διαρκής εγρήγορση, μία ανησυχία, μία συνεχής, εγγενής ανάγκη ν’ αφουγκραστεί τις δονήσεις, τα μηνύματα, τις τάσεις του εξωτερικού περιβάλλοντος. Το μαρτυρά η ρυθμική ανομοιογένεια της κλίσης στον άξονα των γραμμάτων της επιτοίχιας γραφής (εκεί αλλάζει και συνολικά το ύφος της χάραξης από τοίχο σε τοίχο) και υπογραφής του αλλά και στις διπλότυπες μορφολογικές απεικονίσεις.
Ένα είδος ρυθμικότατης δημιουργικής αμφιθυμίας. Μοιάζει με διαρκή πάλη διαχείρισης των ερεθισμάτων, μια διελκυστίνδα συναισθήματος, διανοητικής επεξεργασίας του και τρόπου αντίδρασης. Χωρίς ωστόσο διακοπές. Πρόκειται για ένα συνεχές, όπου το intro (λήψη μηνύματος) και το outro (αντίδραση στο μήνυμα) αλληλοπεριχωρούνται.
Η διανοητική επεξεργασία επικεντρώνεται στον κοινωνικό τομέα και μετουσιώνεται σ’ έναν μεστό κοινωνικό προβληματισμό ως σήμα κατατεθέν ζωής (πρβλ. έμφαση στην ανάπτυξη της μεσαίας γραφικής ζώνης με παράλληλη παρουσία επαναστροφικών χαράξεων, ενδεικτικών της εν λόγω επεξεργασίας). Μάλιστα εμπλουτίζεται από κάποια φυσική φιλομάθεια και open mind προσέγγιση και ικανότητα προσαρμογής (κυριαρχία της καμπύλης και των οβάλ με εσωτερικό φάρδος).
Τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά σε συνδυασμό με την ευπροσάρμοστη στο διαθέσιμο γραφικό περιβάλλον χάραξη εξασφαλίζουν και καταδεικνύουν διάθεση συνεργασίας και ένα καλό επίπεδο οργανωτικότητας. Η τελευταία ενισχύεται από την καθαρότητα της φόρμας, η οποία ωστόσο δεν εξαντλείται στο σχήμα της αλλά η διαχείριση του χρώματος είναι τέτοια, ώστε να εκπέμπει προς τον θεατή ελκυστικό βάθος.
Κρυφές ιδιοσυγκρασιακές αιχμές εντοπίζονται στην αιχμηρότητα των αποληκτικών γραμμών, ενδεικτικές της διατήρησης, παρά την προσαρμοστικότητα, ενός προσωπικού, κριτικού βλέμματος αλλά και μια κάποια ιδιοτροπία ταπεραμέντου. Συνιστούν ταυτόχρονα και σημεία εσωτερικευμένου άγχους, ένα κάποιο νευρώδες πείσμα κάτω από εμπεδωμένους μηχανισμούς άμυνας (βλ. «τετραγωνοποιημένα» οβάλ στην πεζή γραφή, παραλληλία των αξόνων και στενότητα των χαρακτήρων στη κεφαλαιογράμματη γραφή).
‘Paparazzi’
Έντονη και κατεπείγουσα η ανάγκη για προσωπικό τρόπο έκφρασης στη βάση μια εξωστρεφούς τάσης που υπηρετεί αφενός μεν την εκτόνωση αφετέρου την επικοινωνία (σχεδόν χορευτική και εκτονωτική ρυθμικότητα με έκταση των τόνων και εκτόξευσή τους προς τα έξω, γενικά ρυθμικά νευρώδης διάχυση του σπρέι, έτσι ώστε η υπερενέργεια αυτή συχνά να θολώνει το περίγραμμα προς όφελος της κίνησης).
Η διανοητική ισχυρογνωμοσύνη τρέφεται από ένα ισχυρό, κυρίαρχο ένστικτο (ισχυρές μελανώσεις) με βασικά χαρακτηριστικά την ιδιαίτερη υφολογική εκφραστικότητα των γραμμών αλλά και την υψηλόβαθμη αντιδραστικότητα (βλ. τις χαρακτηριστικές τριγωνικές χαράξεις στην κάτω ζώνη των υπογραφικών δομών). Η ιδιορρυθμία της «επιθετικότητας», με την έννοια άλλοτε του κοινωνικά προβληματισμένου θυμού κι άλλοτε της παιγνιώδους διάθεσης για αλληλεπίδραση με το αστικό τοπίο γίνεται εύκολα διακριτή στην υπογραφή του. Εκεί οι υπεργωνιώδεις χαράξεις συνυπάρχουν δημιουργικά με τις θρεμμένες από σπρέι καμπύλες.
Το σύνολο των ιδιοσυγκρασιακών αυτών χαρακτηριστικών, εν μέρει και αντιφατικών μεταξύ τους, κατορθώνεται να μεταβολίζεται σε δυνατή εικονογραφία μεγάλων διαστάσεων με βασικό χαρακτηριστικό την άμεση, σχεδόν αστραπιαία και στη συνέχεια εμμένουσα στο βλέμμα του θεατή εκφραστικότητα. Η ιχνογραφική δράση οδηγεί έτσι σ’ ένα συμβόλαιο διανοητικής και συναισθηματικής ειρήνευσης (βλ. και την ιδιαίτερα ελκυστική διαχείριση των χρωμάτων).
‘Simple G’
Η ιδιαιτερότητα και η ένταση της προσωπικότητας που διαχέεται με τρόπο γοητευτικό στον τοίχο ενυπάρχει μέσα στη φουλ ρυθμικότητα της χάραξης. Πρόκειται για μία ανάγκη αυτοέκφρασης που εκτοξεύεται υφολογικά, σαν ένα είδος εντυπωσιακής προσωπικής σφραγίδας (βλ. ιδίως τη χαρακτηριστική ληκτική γραμμή στην υπογραφή, δυναμικότατο και αποφασιστικό γραφικό «νήμα» κινείται προς τα δεξιά, δηλ. προς το περιβάλλον και στη συνέχεια με συνακόλουθη πάχυνση της ροής του σπρέι προς τα αριστερά, δηλ. προς τον εαυτό ως ένας τύπος αυτοϋπογράμμισης).
Στο κυρίως υπογραφικό «σώμα» διακρίνεται η κυριαρχία της κάθετης διάστασης των αξόνων, ενδεικτική του δημιουργικού αυτού εγωκεντρισμού, ο οποίος ανιχνεύεται, ως σημειώθηκε παραπάνω, και στην τελική γραμμή. Επιπλέον παρατηρούνται μικρά μεσογραμματικά διαστήματα (άρα το χέρι κρατιέται κοντά στο σώμα), τα οποία σε συνδυασμό με τη φινέτσα του γραφικού «νήματος» συμβολίζουν την προστατευτική ασπίδα του εαυτού, όχι μόνο από τα εξωτερικά ερεθίσματα αλλά και από μία κάποια εγγενή εσωτερική ευαισθησία. Η τελευταία εξάλλου μετουσιώνεται με τον πλέον έξοχο τρόπο ειδικά στις large scale εικονογραφίες του.
Χαρακτηριστική η προσοχή στη λεπτομέρεια και μία ορισμένη απολυτότητα στον τρόπο ιδέασης και αντίδρασης (παραλληλία των αξόνων των γραμμάτων), ταυτοχρόνως όμως σταθερότητα δράσης και έμφυτη, διάχυτη κομψότητα της ζωγραφικής και (υπο)γραφικής κίνησης.
Με τον τρόπο αυτό η ιχνογραφική επενέργεια στο αστικό περιβάλλον εμφανίζεται χορταστική και γενναιόδωρη στο πλαίσιο ενός συνεχούς μεταξύ της εκφραστικής προσφοράς προς τα έξω (βλ. ιδίως τον εντυπωσιακό τρόπο ανάπτυξης των τοιχογραφιών του) και της ανατροφοδοτικής επιστροφής σε ένα είδος εσωτερικής λιτότητας, όπου φιλτράρεται και προκρίνεται το ουσιώδες για τον ίδιο (βλ. τη μορφολογική απλοποίηση στους άξονες των γραμμάτων και την τελική προς τα αριστερά κατεύθυνση της γραμμής).